Po nowym raporcie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wraca dyskusja na temat strefy czystego transportu we Wrocławiu. Urzędnicy pytają radnych, czy strefę w ogóle wprowadzać. Prawnicy podkreślają, że obowiązek utworzenia SCT we Wrocławiu wynika z Programu ochrony powietrza dla Dolnego Śląska. Według najnowszych badań, zamówionych przez sam ratusz, przekroczenia występują na zdecydowanej większości wrocławskich osiedli.
- Wrocław pracuje nad Strefą Czystego Transportu od 2022 roku. Do tej pory odbyły się dwie tury konsultacji społecznych, miasto przedstawiło też mapy z propozycją obszaru, który obejmie strefa.
- Zamówione przez urząd badania Uniwersytetu Wrocławskiego z grudnia 2024 wykazały, że na terenie 40 na 48 wrocławskich osiedli przekraczane są nowe europejskie normy dla tlenków azotu NO₂ (20 µg/m³).
- Europejskie Centrum Czystego Powietrza szacuje, że ponad 500 mieszkańców Wrocławia umiera przedwcześnie każdego roku z powodu narażenia na NO₂. To ponad dwa razy więcej niż dotychczas uważano.
- Zgodnie z Programem ochrony powietrza dla Dolnego Śląska, Wrocław jest zobowiązany do wprowadzenia SCT najpóźniej do 31 lipca 2026 roku.
- Każdorazowe narażanie na tlenki azotów może powodować szereg konsekwencji zdrowotnych dla mieszkańców.
Wrocław od lat zmaga się z poważnym problemem zanieczyszczenia powietrza, głównie z powodu niskiej emisji pochodzącej z użytkowania tzw. kopciuchów oraz z emisji tlenków azotu (NO₂) pochodzących z transportu drogowego.
Pierwszy z problemów ma być rozwiązany do końca 2027 roku. Wrocławski ratusz deklaruje, że do tej daty usunie wszystkie kopciuchy pozostające w zasobie miasta. Odpowiedzią na drugie główne źródło emisji ma być Strefa Czystego Transportu.
Przez spaliny każdego roku przedwcześnie umiera 500 Wrocławianek i Wrocławian
Europejskie Centrum Czystego Powietrza (ECAC) wyliczyło, jak narażenie wrocławian na emisję NO2 wpływa na ich przedwczesne zgony z przyczyn naturalnych. W skali roku ponad 500 mieszkańców Wrocławia przedwcześnie umiera z powodu narażenia na NO2. Przedwczesnych zgonów wrocławian każdego roku jest 2,5-krotnie więcej niż dotąd zakładano. Na poszczególnych śródmiejskich osiedlach ta przyczyna odpowiada za nawet 6-11 proc. wszystkich zgonów naturalnych. Do tej pory szacowano 200-250 zgonów przedwczesnych zgonów rocznie spowodowanych NO2.
– Umiera tyle osób, ile siedzi na pokładzie trzech samolotów. Można powiedzieć, że we Wrocławiu co roku spadają trzy samoloty, a w urzędzie miejskim nikogo to specjalnie nie rusza – mówi Krzysztof Smolnicki z Dolnośląskiego Alarmu Smogowego.
– Umiera tyle osób, ile siedzi na pokładzie trzech samolotów. Można powiedzieć, że we Wrocławiu co roku spadają trzy samoloty, a w urzędzie miejskim nikogo to specjalnie nie rusza – mówi Krzysztof Smolnicki z Dolnośląskiego Alarmu Smogowego.
Sytuacja jest zła, jednak średnioroczne odczyty nie przekroczyły normy wpisanej w ustawie. Dlatego mimo posiadanych danych i wiedzy o tym, jak spaliny wpływają na zdrowie mieszkańców, miasto zastanawia się, czy w ogóle SCT wprowadzać i pyta o to miejskich radnych.
Okazuje się, że nie tylko ustawa obligowała Wrocław do wprowadzenia tego rozwiązania. Takie zapisy znalazły się także w Programie ochrony powietrza dla województwa.
Radca prawny: Wrocław musi wprowadzić SCT do lipca 2026
– Obowiązek utworzenia strefy czystego transportu we Wrocławiu wynika z Programu ochrony powietrza w województwie dolnośląskim. Jest to akt prawa miejscowego przyjęty uchwałą sejmiku województwa, który zawiera szereg działań naprawczych mających na celu poprawę jakości powietrza w województwie. Jednym z tych działań jest utworzenie strefy czystego transportu we Wrocławiu – komentuje Miłosz Jakubowski, radca prawny z fundacji Frank Bold.
Według wspomnianego dokumentu do końca 2024 r. miały zostać przeprowadzone badania i analizy oraz zostać opracowana dokumentacja, w tym harmonogram wdrażania strefy czystego transportu. – Natomiast najpóźniej do 31 lipca 2026 roku taka strefa powinna zostać uruchomiona. Brak realizacji działań naprawczych przewidzianych w Programie ochrony powietrza stanowi naruszenie prawa, za które grozi wysoka kara administracyjna, nawet do 500 tys. zł. Karę taką wymierza WIOŚ – przypomina prawnik.
Zaznacza przy tym, że obowiązek wykonania tego działania jest niezależny od aktualnych wyników pomiarów jakości powietrza. – Zwłaszcza, że średnioroczne stężenie dwutlenku azotu na stacji przy al. Wiśniowej we Wrocławiu wyniosło 37 μg/m3, podczas gdy obowiązujący poziom dopuszczalny to 40 μg/m3. To, że w ubiegłym roku nie było przekroczeń nie oznacza, że nie pojawią się w tym roku.
We wspomnianym liście do radnych urzędnicy zapowiedzieli, że zwrócą się do sejmiku o aktualizację Programu ochrony powietrza, tak aby miasto nie miało obowiązku wprowadzania SCT. To zastanawia chociażby ze względu na fakt, że na biurkach urzędników leżą wspomniane badania z Uniwersytetu Wrocławskiego, które pokazują, jak trujące jest powietrze w mieście.
Według Jakubowskiego takie działania nie mają podstaw prawnych. – Wbrew stanowisku Departamentu Infrastruktury i Transportu Urzędu Miejskiego Wrocławia, wprowadzony do ustawy obowiązek ustanowienia strefy czystego transportu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, w których występują przekroczenia poziomu dopuszczalnego dwutlenku azotu, nie stoi w kolizji z wojewódzkim Programem ochrony powietrza – komentuje prawnik.
SCT a tlenki azotu. Tak spaliny wpływają na zdrowie, szczególnie narażone dzieci
W dyskusji o SCT często pomijany jest główny cel ich wprowadzania, czyli zdrowie mieszkańców.
Tlenki azotu przy krótkim narażeniu działają drażniąco na spojówki oraz śluzówki nosa i gardła. Podrażniają układ oddechowy, mogą wywołać duszności, kłucie w klatce piersiowej, przyczynić się do skrócenia oddechu i zwiększyć podatność na infekcje dróg oddechowych. Szczególnie w przypadku dzieci i osób z obniżoną odpornością.
U osób cierpiących na astmę, NO2 może powodować zwiększenie reaktywności oskrzeli, u osób zmagających się z przewlekłą chorobą obturacyjną płuc dodatkowo ograniczyć sprawność tego narządu. Długotrwała ekspozycja na tlenki azotu przyczynia się do rozwoju schorzeń, takich jak: astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, choroby układu sercowo-naczyniowego. nowotwory, w szczególności płuc i piersi.
W Polsce wciąż obowiązuje średnioroczna norma dla tlenków azotu, która wynosi 40 µg/m3. Jednak do 2030 roku nasz kraj musi dostosować się do nowych norm i obciąć ją o połowę. Już w 2019 roku naukowcy oszacowali, że około 92 proc. dziecięcych zachorowań na astmę przypisywanych ekspozycji na smog komunikacyjny (którego głównym składnikiem jest właśnie NO2) wystąpiło na obszarach o średnich rocznych stężeniach niższych niż 40 µg/m3. Badania opublikowano na łamach prestiżowego czasopisma „The Lancet” po analizie danych dotyczących dzieci i młodzieży ze 194 krajów.
Osoby do kontaktu:
Krzysztof Smolnicki, Dolnośląski Alarm Smogowy: 601 205 658
Miłosz Jakubowski, Fundacja Frank Bold: 530 025 442
Filip Jarmakowski, Polski Alarm Smogowy: 535 275 759
